स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ (स्ववियु): इतिहास, विकास र समसामयिक अवस्था

ऐतिहासिक पृष्ठभूमि र विकास

स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ नेपालका विश्वविद्यालय तथा क्याम्पस तहका विद्यार्थीहरूको साझा संस्था हो, जसको स्थापना विद्यार्थीहरूको हकहित संरक्षण, शैक्षिक सुधार, र नेतृत्व विकास गर्ने उद्देश्यले गरिएको हो। नेपालमा विद्यार्थी आन्दोलनको लामो इतिहास छ, जसले स्वतन्त्र विद्यार्थी संघको विकासलाई प्रत्यक्ष रूपमा प्रभावित गरेको छ। विशेष गरी २०३० को दशकमा नेपालमा विभिन्न विद्यार्थी आन्दोलनहरू सक्रिय बन्दै गर्दा स्वतन्त्र विद्यार्थी संघको अवधारणा अगाडि आएको देखिन्छ। यस अवधिमा विद्यार्थीहरू लोकतन्त्र, मानव अधिकार, र शैक्षिक सुधारका पक्षमा उत्रिएका थिए। तत्कालीन शासकीय व्यवस्थाले विद्यार्थी संगठनहरूलाई नियन्त्रित गर्ने प्रयास गरे पनि स्वतन्त्र विद्यार्थी संघले स्वतन्त्र रूपमा विद्यार्थीहरूको माग उठाउने संस्थाका रूपमा पहिचान स्थापित गर्न सफल भयो। २०४६ सालको जनआन्दोलनपछि नेपालमा बहुदलीय प्रजातन्त्र पुनःस्थापनाले स्वतन्त्र विद्यार्थी संघलाई अझ संस्थागत र प्रभावकारी रूपमा अगाडि बढ्ने अवसर प्रदान गर्यो। २०६२/६३ को दोस्रो जनआन्दोलनपछि संघले अझै सशक्त रूपमा शैक्षिक सुधार, शिक्षाको पहुँच, र विद्यार्थी अधिकारको क्षेत्रमा आफ्नो भूमिका बढाउँदै लग्यो।

स्वतन्त्र विद्यार्थी संघको आवश्यकता र कार्यक्षेत्र

नेपालको शैक्षिक संरचना र विद्यार्थीका आवश्यकताहरूलाई हेर्दा स्वतन्त्र विद्यार्थी संघको भूमिका अझ महत्त्वपूर्ण देखिन्छ। विश्वविद्यालय तथा क्याम्पसमा विद्यार्थीहरूको हकहितको रक्षा गर्दै शिक्षामा समावेशिता, शुल्क वृद्धिको नियन्त्रण, छात्रवृत्ति व्यवस्थापन, र आधारभूत सुविधाको सुनिश्चितता गर्न यो संस्था सक्रिय रहनु आवश्यक छ। यस संघले विश्वविद्यालय तथा क्याम्पस प्रशासनसँग समन्वय गर्दै शैक्षिक नीति निर्माणमा प्रभाव पार्ने प्रयास गर्छ। साथै, यसले पाठ्यक्रम सुधार, परीक्षाको निष्पक्षता, र शैक्षिक गुणस्तर अभिवृद्धिका लागि पनि दबाब दिने महत्वपूर्ण कार्य गर्दछ। नेतृत्व विकासको दृष्टिकोणले पनि स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ एक सशक्त संस्था मानिन्छ। यसले विद्यार्थीहरूलाई सामाजिक उत्तरदायित्वबारे सचेत गराउने, संगठनात्मक क्षमता विकास गर्ने, र राजनीतिक सचेतना बढाउने माध्यमको रूपमा काम गर्छ। विद्यार्थीहरूलाई नेतृत्वदायी भूमिकामा ल्याई भविष्यका उत्तरदायी नागरिक बनाउन यस संस्थाले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।

स्वतन्त्र विद्यार्थी संघको वर्तमान अवस्था र भविष्य

हाल स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ निर्वाचन प्रक्रियामार्फत गठन गरिन्छ, जसमा विभिन्न विद्यार्थी संगठनहरूले प्रतिस्पर्धा गर्छन्। राजनीतिक दलहरूका विद्यार्थी संगठनहरूले स्वतन्त्र विद्यार्थी संघको नेतृत्वका लागि प्रतिस्पर्धा गर्दा यसको क्रियाकलापहरू कहिलेकाहीँ विद्यार्थी सरोकारभन्दा बाहिर गएर विवादास्पद बन्ने गरेका छन्। तथापि, यसको स्थापनाको मूल उद्देश्य—विद्यार्थी अधिकारको संरक्षण, शैक्षिक सुधार, र नेतृत्व विकास—अझै पनि उत्तिकै सान्दर्भिक छ। स्वतन्त्र विद्यार्थी संघको प्रभावकारिता यसका प्रतिनिधिहरूको सक्रियता, निष्पक्षता, र विद्यार्थीहितमा प्रतिबद्धतामा निर्भर गर्दछ। यदि यस संघलाई विद्यार्थीहरूको वास्तविक आवश्यकतामा केन्द्रित गर्दै निष्पक्ष, पारदर्शी, र उत्तरदायी रूपमा सञ्चालन गरियो भने नेपालमा उच्च शिक्षा प्रणालीलाई अझ समावेशी, गुणस्तरीय, र प्रभावकारी बनाउन महत्वपूर्ण टेवा पुग्नेछ।

विश्वविद्यालयका क्याम्पसहरूमा निर्वाचनको आवश्यकता र लोकतान्त्रिक अभ्यास

विश्वविद्यालयका क्याम्पसहरूमा स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ निर्वाचन एक महत्त्वपूर्ण लोकतान्त्रिक अभ्यास हो, जसले विद्यार्थीहरूलाई नेतृत्व विकास गर्ने अवसर प्रदान गर्दछ। यो प्रक्रिया लोकतन्त्रको मूलभूत सिद्धान्तहरूमध्ये एक हो, जसले विद्यार्थीहरूलाई राजनीतिक सचेतना, निर्णय प्रक्रियामा सहभागिता, र जिम्मेवारी बोध गराउने अवसर दिन्छ। निर्वाचनमार्फत योग्य, सक्षम, र इमानदार विद्यार्थी नेताहरू चयन भई शैक्षिक सुधार, क्याम्पस प्रशासनको पारदर्शिता, तथा नीति निर्माण प्रक्रियामा विद्यार्थीहरूको प्रभावकारिता बढाउन मद्दत गर्छ। लोकतान्त्रिक अभ्यासको दृष्टिकोणले हेर्दा, विद्यार्थी निर्वाचनले उनीहरूलाई भविष्यमा देशको राजनीतिक संरचनामा सक्रिय सहभागी बनाउने आधार तयार गर्छ। यसले विद्यार्थीहरूलाई मताधिकारको महत्त्व बुझाउने, बहस र विचार विमर्शको संस्कृति विकास गर्ने, तथा समावेशी नेतृत्व चयन गर्ने अभ्यास गराउँछ। यसका साथै, लोकतान्त्रिक मूल्यहरूको प्रवर्द्धन गर्दै यो अभ्यासले विद्यार्थीहरूलाई जिम्मेवार नागरिकका रूपमा तयार पार्न मद्दत गर्छ।

विद्यार्थी हकहित संरक्षण, शैक्षिक सुधार, र नेतृत्व विकास

विद्यार्थीहरूको हकहितको संरक्षण, शैक्षिक सुधार, तथा समावेशी र गुणस्तरीय शिक्षाको सुनिश्चितताका लागि क्याम्पस तहमा निर्वाचन अत्यावश्यक छ। निर्वाचित विद्यार्थी प्रतिनिधिहरूले पाठ्यक्रम सुधार, परीक्षाको निष्पक्षता, शिक्षक-विद्यार्थी सम्बन्ध सुधार, तथा क्याम्पस प्रशासनसँग समन्वय गरेर शैक्षिक वातावरण सुधार्ने पहल गर्न सक्छन्। साथै, क्याम्पसमा हुने अनियमितता तथा भ्रष्टाचार रोक्न विद्यार्थी संघ निर्वाचनले प्रभावकारी भूमिका खेल्छ। छात्रवृत्ति वितरण, शुल्क वृद्धि, आवास समस्या, र यातायात सुविधा जस्ता विद्यार्थीका समस्याहरू समाधान गर्न प्रतिनिधिहरूले दबाब सिर्जना गर्न सक्छन्। विद्यार्थी निर्वाचनको अर्को महत्त्वपूर्ण पक्ष नेतृत्व विकास हो। निर्वाचन प्रक्रियाले विद्यार्थीहरूलाई व्यवस्थापन सीप, निर्णय लिने क्षमता, समस्या समाधान गर्ने दक्षता, र सार्वजनिक भाषण कला जस्ता नेतृत्व विकासका महत्त्वपूर्ण पक्षहरू सिकाउने अवसर दिन्छ। यसले विद्यार्थीहरूलाई भविष्यमा समाजका विभिन्न क्षेत्रमा प्रभावकारी नेतृत्व दिन सक्षम बनाउँछ।

समावेशी प्रतिनिधित्व, विश्वविद्यालय सुधार, र निष्पक्ष विद्यार्थी आन्दोलन

विद्यार्थी संघ निर्वाचनको अर्को प्रमुख पक्ष विविध विचारधाराको प्रतिनिधित्व सुनिश्चित गर्नु हो। विश्वविद्यालयमा विभिन्न राजनीतिक, सामाजिक, तथा शैक्षिक विचारधाराका विद्यार्थीहरू हुन्छन्, जसले स्वतन्त्र विद्यार्थी संघको निर्वाचनमार्फत प्रतिनिधित्व पाउँछन्। चुनावी प्रतिस्पर्धाले स्वस्थ बहसको वातावरण सिर्जना गर्दै समावेशी निर्णय प्रक्रियालाई प्रोत्साहित गर्छ। साथै, विद्यार्थी आन्दोलनलाई लोकतान्त्रिक र व्यवस्थित बनाउन निर्वाचन महत्त्वपूर्ण हुन्छ। विद्यार्थीहरूका मागहरू शान्तिपूर्ण रूपमा अघि बढाउन, अनावश्यक हिंसा र अराजकताबाट जोगाउन, तथा प्रभावकारी दबाब सिर्जना गर्न निर्वाचनमार्फत आएको नेतृत्व आवश्यक पर्छ। अन्ततः, योग्य नेतृत्व चयन हुँदा त्रिभुवन विश्वविद्यालयको समग्र सुधार, अनुसन्धन प्रवर्द्धन, तथा प्रशासनिक पारदर्शितामा योगदान पुग्छ। विद्यार्थी निर्वाचनमार्फत प्रभावकारी नेतृत्व निर्माण हुने हुँदा, क्याम्पस प्रशासन सुधार, नीति निर्माण, तथा शैक्षिक गुणस्तर वृद्धिमा विद्यार्थी संघको भूमिका अझ सशक्त बन्नेछ।

स्ववियु निर्वाचन स्थगित हुनुका प्रमुख कारणहरू

त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ (स्ववियु) निर्वाचन शैक्षिक लोकतन्त्रको एक महत्त्वपूर्ण अभ्यास भए तापनि यस वर्ष विभिन्न कारणहरूले गर्दा निर्वाचन स्थगित गर्नुपर्ने अवस्था सिर्जना भएको छ। विद्यार्थी संगठनहरूबीचको आपसी विवाद, प्रशासनिक तयारीमा कमजोरी, निर्वाचन प्रक्रियामा धाँधलीको डर, तथा बाह्य राजनीतिक हस्तक्षेप जस्ता कारणहरूले निर्वाचनलाई जटिल बनाएको छ। विद्यार्थी संगठनहरू मुख्य राजनीतिक दलहरूसँग आबद्ध भएकाले तिनीहरूबीच उम्मेदवार चयनदेखि मतदाता नामावली प्रकाशनसम्म विभिन्न विषयमा असहमति रहेको पाइन्छ। कतिपय क्याम्पसहरूमा उम्मेदवार छनोटकै विषयमा संगठनभित्रै विवाद देखिएपछि क्याम्पस प्रशासनले निष्पक्ष निर्वाचन सम्पन्न गराउन असमर्थता देखायो। साथै, केही क्याम्पसहरूमा उम्मेदवारी दर्ता प्रक्रियामा अवरोध पुर्‍याइनु, मतदाता सूचीमा अनियमितता देखिनु, तथा चुनावी प्रक्रियामा हस्तक्षेप हुने डर देखिएको छ। यी सबै कारणहरूले गर्दा निर्वाचन प्रक्रिया नै प्रभावित हुन गयो। काठमाडौँ उपत्यकाका प्रमुख क्याम्पसहरूजस्तै नेपाल ल क्याम्पस, पद्मकन्या क्याम्पस, शंकरदेव क्याम्पस, तथा थापाथली इन्जिनियरिङ क्याम्पसहरूमा विद्यार्थी संगठनहरूबीच चर्को विवाद भएपछि निर्वाचन स्थगित गर्ने निर्णय गर्न बाध्य भएको हो।

विद्यार्थी राजनीति, प्रशासनिक कमजोरी, र शैक्षिक वातावरणमा प्रभाव

स्ववियु निर्वाचन स्थगित हुनुमा प्रशासनिक तयारीमा देखिएको कमजोरी अर्को प्रमुख कारण हो। निर्वाचन कार्यविधि पारित गर्न ढिलाइ हुनु, आवश्यक स्रोत साधन तथा कर्मचारी व्यवस्थापनमा कमजोरी देखिनु, र क्याम्पस प्रशासनको निर्णयप्रति विद्यार्थी संगठनहरूको असहमति हुनुले निर्वाचनलाई अझ जटिल बनायो। कतिपय क्याम्पसहरूमा मतदाता नामावली समयमा प्रकाशित नभएपछि विद्यार्थी संगठनहरूले असहमति जनाउँदै आन्दोलन चर्काए। साथै, बाह्य राजनीतिक हस्तक्षेप पनि यस निर्वाचन स्थगित हुनुको अर्को महत्त्वपूर्ण कारण हो। विद्यार्थी संगठनहरू राजनीतिक दलहरूसँग आबद्ध भएकाले निर्वाचन प्रक्रियामा बाह्य हस्तक्षेप हुन थालेपछि निष्पक्ष निर्वाचन गर्ने वातावरण कमजोर भयो। क्याम्पसभित्र राजनीतिक दलहरूको प्रभाव बढ्दै गएपछि स्वतन्त्र र निष्पक्ष विद्यार्थी नेतृत्व चयनको सम्भावना घट्न थाल्यो। यसैगरी, निर्वाचनको समयमा हुने अराजकता, झडप, र तोडफोडले शैक्षिक वातावरणमा प्रतिकूल प्रभाव पार्ने देखिएको छ। विद्यार्थी संगठनहरूबीचको बढ्दो तनावका कारण कक्षा सञ्चालन प्रभावित भएको, परीक्षा तालिका परिर्वतन गर्नुपर्ने अवस्था आएको, तथा शैक्षिक गतिविधिहरू अवरुद्ध भएको देखिन्छ।

विद्यार्थी राजनीतिका सकारात्मक पक्ष र सुधारका उपायहरू

विद्यार्थी राजनीति स्वस्थ लोकतान्त्रिक अभ्यास हो, जसले विद्यार्थीहरूलाई नेतृत्व विकासको अवसर प्रदान गर्छ, उनीहरूका हकहितको रक्षा गर्न भूमिका खेल्छ, र क्याम्पस प्रशासनलाई पारदर्शी तथा जवाफदेही बनाउँछ। यदि व्यवस्थित रूपमा सञ्चालन भएमा विद्यार्थी राजनीतिले सकारात्मक योगदान दिन सक्छ, तर जब यसमा बाह्य हस्तक्षेप, असहमति, तथा हिंसात्मक गतिविधिहरू हावी हुन्छन्, तब यसले शैक्षिक वातावरणलाई नै अस्थिर बनाउने सम्भावना रहन्छ। नेपालका विश्वविद्यालयहरूमा विद्यार्थी संगठनहरू अध्ययन र अनुसन्धानको वातावरण सुधार गर्नेतर्फ केन्द्रित हुनु आवश्यक छ। क्याम्पसभित्र शान्तिपूर्ण छलफलको संस्कृति विकास गर्न, चुनावी प्रक्रिया पारदर्शी बनाउन, तथा निष्पक्ष विद्यार्थी नेतृत्व चयन गर्न विश्वविद्यालय प्रशासन, विद्यार्थी संगठनहरू, र राजनीतिक दलहरूबीच सहमति आवश्यक छ। यदि विद्यार्थी राजनीतिलाई स्वस्थ रूपमा सञ्चालन गर्न सकियो भने यसले विद्यार्थीहरूको नेतृत्व क्षमतामा सुधार ल्याउनेछ, क्याम्पस प्रशासनलाई उत्तरदायी बनाउनेछ, र समग्र शैक्षिक प्रणालीलाई थप प्रभावकारी बनाउनेछ। यहाँ वैकल्पिक उपायहरू समावेश गरी स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ (स्ववियु) सुधारका सम्भावित उपायहरू तथा विद्यार्थी संगठनहरूबीचको द्वन्द्व समाधानका उपायहरूलाई तीन विस्तृत अनुच्छेदमा प्रस्तुत गरिएको छ:

नेपालका विश्वविद्यालय तथा क्याम्पसहरूमा स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ (स्ववियु) निर्वाचनका क्रममा देखिने विवाद, द्वन्द्व, तथा अन्य समस्या समाधान गर्न विभिन्न सुधारात्मक उपायहरू आवश्यक छन्। पहिलो चरणमा, निर्वाचन प्रक्रियालाई निष्पक्ष, पारदर्शी, र विवादरहित बनाउनका लागि डिजिटल मतदान प्रणाली लागू गर्न सकिन्छ। यसले मत गणनामा हुने विवाद कम गर्नेछ र अनियमितता रोक्न मद्दत गर्नेछ। साथै, स्वतन्त्र पर्यवेक्षक नियुक्त गरी निर्वाचन प्रक्रियामा निष्पक्षता कायम गरिनुपर्छ। मतदाता नामावलीमा स्पष्टता राख्ने, समयमै उम्मेदवारी प्रक्रिया टुंग्याउने, र निर्वाचनको आचारसंहितालाई कडाइका साथ कार्यान्वयन गर्ने व्यवस्था गर्नुपर्छ। विद्यार्थी संगठनहरूबीच उत्पन्न हुने असहमति तथा विवादलाई वार्ता र मध्यस्थता मार्फत समाधान गर्न विश्वविद्यालय प्रशासनले नियमित छलफल कार्यक्रम सञ्चालन गर्नुपर्छ। संगठनहरूबीचको संवाद बढाउने, लोकतान्त्रिक अभ्यासलाई प्रवर्द्धन गर्ने, तथा शान्तिपूर्ण प्रतिस्पर्धालाई बढावा दिने नीति अवलम्बन गर्नुपर्छ। विद्यार्थी संघहरूलाई राजनीतिक दलहरूको प्रभावबाट मुक्त गर्न आवश्यक छ, ताकि संगठनहरूले शैक्षिक सुधार, विद्यार्थी हकहित, र नेतृत्व विकासलाई प्राथमिकता दिन सकून्। राजनीतिक हस्तक्षेप कम गर्न, निर्वाचन प्रक्रियालाई पूर्ण रूपमा विश्वविद्यालय प्रशासन अन्तर्गत राखी बाह्य प्रभावलाई न्यूनीकरण गर्न सकिन्छ। विद्यार्थी संगठनहरूलाई आफ्नै आर्थिक स्रोत तथा नीति बनाउन प्रेरित गरी स्वायत्तता दिनु पनि एउटा सम्भावित उपाय हुन सक्छ, जसले विद्यार्थी राजनीतिलाई जिम्मेवार बनाउनेछ।

दोस्रो चरणमा, विद्यार्थी संगठनहरूबीचको द्वन्द्व समाधान गर्न प्रशासनिक संयन्त्रहरू बलियो बनाउनुपर्छ। विद्यार्थी संगठनहरू बीचको प्रतिस्पर्धा व्यक्तिगत र हिंसात्मक झडपमा परिणत हुने प्रवृत्ति रोक्न, विश्वविद्यालयले एक संस्थागत वार्ता संयन्त्र विकास गर्नुपर्छ, जहाँ सबै संगठनहरूले आफ्नो असहमति तथा मागहरू राख्न सकून्। बहस, विचार गोष्ठी, तथा छलफल कार्यक्रमहरू नियमित रूपमा सञ्चालन गरी विद्यार्थी संगठनहरूलाई सहिष्णुता र लोकतान्त्रिक संवादका माध्यमबाट समस्या समाधान गर्न अभ्यस्त गराउनुपर्छ। साथै, विद्यार्थी संगठनहरूलाई जिम्मेवार बनाउँदै उनीहरूको जवाफदेहितालाई बलियो बनाउनुपर्छ। संगठनहरूले आफ्ना नीतिहरू सार्वजनिकरूपमा प्रस्तुत गर्नुपर्ने, आफ्ना गतिविधिहरूको प्रगति प्रतिवेदन दिने, तथा विद्यार्थीका वास्तविक समस्या समाधान गर्न कार्यगत योजना बनाउनुपर्ने व्यवस्था गर्न सकिन्छ। विश्वविद्यालय प्रशासन र विद्यार्थी संगठनहरूबीच समन्वय बलियो बनाउन प्रशासनले नियमित बैठक आयोजना गर्नुपर्नेछ, जसले विद्यार्थीका मागहरूलाई सम्बोधन गर्न र उनीहरूको सहभागिता सुनिश्चित गर्न मद्दत गर्नेछ। साथै, विद्यार्थी संघहरूलाई केवल आन्दोलनमुखी नभई शैक्षिक, सामाजिक, तथा नेतृत्व विकासका कार्यहरूमा सक्रिय बनाउने प्रयास गर्नुपर्छ। नेतृत्व विकास कार्यक्रम, सीपमूलक तालिम, तथा विद्यार्थीहरूका लागि विभिन्न सशक्तिकरण कार्यक्रम सञ्चालन गरी स्ववियुलाई विद्यार्थी हकहितमा केन्द्रित गर्नुपर्छ।

तेस्रो चरणमा, स्ववियुको समग्र सुधारका लागि शैक्षिक वातावरण सुधार तथा स्थायीत्व कायम गर्न विशेष ध्यान दिन आवश्यक छ। प्रत्येक क्याम्पसमा शान्तिपूर्ण वातावरण सुनिश्चित गर्न सुरक्षाको प्रत्याभूति गर्नुपर्छ, जसले विद्यार्थीहरूलाई स्वतन्त्र रूपमा अध्ययन तथा राजनीतिक सहभागिता गर्न प्रेरित गर्छ। सुरक्षाकर्मी परिचालन गर्नुका साथै विद्यार्थीहरूलाई स्वतन्त्र रूपमा विचार अभिव्यक्त गर्न सक्ने वातावरण तयार गर्नुपर्छ, जसले झडप तथा हिंसात्मक गतिविधि कम गर्न सहयोग गर्नेछ। विद्यार्थी राजनीतिलाई जिम्मेवार बनाउन उनीहरूलाई लोकतान्त्रिक मूल्य, सहिष्णुता, र आपसी सहकार्यका महत्वबारे सचेत गराउनु आवश्यक छ। विश्वविद्यालय प्रशासन, नागरिक समाज, तथा विभिन्न शैक्षिक संस्थाहरूले मिलेर नेतृत्व विकास कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्न सक्छन्, जसले विद्यार्थीहरूलाई भविष्यका उत्तरदायी नेताका रूपमा विकसित गर्न सहयोग पुर्याउनेछ। निष्पक्ष निर्वाचन, संगठनहरूबीचको समन्वय, तथा प्रशासनिक सुधारका माध्यमबाट स्ववियुले एक जिम्मेवार विद्यार्थी नेतृत्व विकास गर्ने प्लेटफर्मको रूपमा कार्य गर्न सक्नेछ। यसरी, विद्यार्थी संगठनहरूको भूमिका केवल आन्दोलन र विरोधमा सीमित नरही, शैक्षिक सुधार, नेतृत्व विकास, तथा विद्यार्थीहरूको समग्र विकासमा केन्द्रित हुनेछ, जसले लोकतान्त्रिक विद्यार्थी राजनीतिलाई मजबुत बनाउनेछ।

निष्कर्ष

स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ (स्ववियु) नेपालका विश्वविद्यालय तथा क्याम्पसहरूमा विद्यार्थीहरूको हकहित रक्षा, शैक्षिक सुधार, र नेतृत्व विकास गर्ने उद्देश्यले स्थापना गरिएको संस्था हो। यसको ऐतिहासिक विकास नेपालका विद्यार्थी आन्दोलनहरूसँग गाँसिएको छ, विशेष गरी २०४६ को जनआन्दोलन र २०६२/६३ को लोकतान्त्रिक आन्दोलनपछि यस संस्थाले थप संस्थागत रूपमा प्रभाव जमाएको देखिन्छ। हाल, स्ववियु निर्वाचन विवादित बन्दै गएको छ। विद्यार्थी संगठनहरूबीचको असहमति, प्रशासनिक कमजोरी, बाह्य राजनीतिक हस्तक्षेप, र निर्वाचन प्रक्रियामा देखिएका अनियमितताहरूका कारण निर्वाचन स्थगित हुने घटना दोहोरिरहेको छ। यी समस्याहरू समाधान गर्न डिजिटल मतदान प्रणालीको प्रयोग, निष्पक्ष पर्यवेक्षण, संगठनहरूबीच संवाद तथा सहकार्य, र विद्यार्थी राजनीतिलाई स्वायत्त बनाउने पहल आवश्यक छ। यदि स्ववियु आफ्नो मूल उद्देश्यमा केन्द्रित रहन सक्यो भने, यो उच्च शिक्षालाई समावेशी, गुणस्तरीय, र प्रभावकारी बनाउन टेवा पुर्‍याउनेछ। निष्पक्ष निर्वाचन, समन्वय, र प्रशासनिक सुधारमार्फत विद्यार्थी राजनीति शान्तिपूर्ण, लोकतान्त्रिक, र शैक्षिक विकासमुखी बनाउने प्रयास गर्नुपर्छ।